FEATUREDKLIMAATWijnbouw&Klimaatcrisis

Klimaat en wijnbouw, een Siamese tweeling

Welke effect heeft het veranderende klimaat op de wijnbouw? De vraag is natuurlijk wat wijnbouwers kunnen doen om met het veranderende klimaat om te gaan? Hoe kunnen ze zich aanpassen? In een artikel in Newsweek schets Frank Van der Auwera, één van Vlaanderens prominente wijnkenners, een viertal ontsnappingsroutes. Dat gaat dan bijvoorbeeld over het intensiveren van bestaande methodes en technieken en de delokalisatie van wijngaarden. Maar dat gaat ook over het opzetten van een migratiestroom van hittebestendige druiven. Om nog maar te zwijgen van het ontwikkelen van nieuwe kruisingen.

Over 2 of 4 graden Celsius

Lét wel: dit artikel baseert zich op een studie die werd gepubliceerd in het Amerikaans wetenschappelijk tijdschrift PNAS. Die studie onderzoekt onder andere een ‘matig’ scenario van 2°C wereldwijde opwarming. Dan zou al meer dan de helft (56%) van het nu wereldwijd gecultiveerde druivenareaal verdwijnen. Bij een opwarming met 4 graden loopt dat op tot 85 procent van de wijngebieden.

Maar volgens een UNEP-rapport stevent de wereld af op een opwarming van 3,2°C. Dan komen stevige rampenscenario’s dichterbij. Niet leuk om te vernemen, maar wel een keiharde realiteit. Zal de mens hierop anticiperen en alles doen om de klimaatcrisis in te dijken? De coronacrisis maakt duidelijk dat we het lastig hebben om een probleem dat zich in de toekomst zal voordoen, tijdig in te dijken.

Onvoorspelbaar klimaat

Natuurlijk is het niet allemaal kommer en kwel. Wijngebieden schuiven op het Noordelijke halfrond verder op in noordelijke richting. België en Nederland bijvoorbeeld, maar ook Engeland en Denemarken.

Nu laat de onvoorspelbaarheid van het weer laat ook zijn sporen na in de wijnbouw. Druivelaars ontknoppen tegenwoordig te vroeg en riskeren te bevriezen in de maand maart. Oude druivelaars spoelen weg door intense regenbuien en overstromingen. Hagelbuien kunnen volledige oogsten vernietigen in enkele minuten tijd. Het zijn fenomenen die meer en meer voorkomen.

Die toename in aantal en intensiteit van extreme weersfenomenen wordt hoe lang hoe meer een ernstig probleem. In juli 2021 werden onder andere België en Duitsland getroffen door heuse waterbommen, grote regenzones die zo’n tweetal dagen ter plaatse bleven trappelen. Het resultaat? Ontwrichtende overstromingen, waarbij complete huizen en bedrijven vernietigd werden. In Duitsland werd het Ahrdal over een lengte van 50 km. volledig verwoest. De schade voor wijnbouwers zoals de families Adeneuer en Betram-Baltes, waarvan in België Vinikus en Lazarus de wijnen importeert, is immens. Al het materiaal is stuk, hun gebouwen zijn zwaar beschadigd en zelfs voor een deel ingestort. Het was de zwartste dag in hun geschiedenis.

Effecten op de wijn zelf

Water is nog zoiets. Druivelaars wortelen diep, maar hebben ondanks deze troef nood aan voldoende water om te groeien. Maar de toenemende droogte in Europa doet er geen goed aan. Irrigatie rukt op in sommige wijnregio’s, al was het maar om de oogst veilig te stellen. Nu wordt water ongetwijfeld een schaars goed. Maar wat met het effect van de irrigatie op de kwaliteit van de wijn zelf? In de wijnwetenschap gaat men er over het algemeen van uit dat kwaliteitswijn maken haast niet kan met irrigatie.

Nog een effect van de klimaatcrisis op de wijnbouw? Wijn van 14° à 15° alcohol is tegenwoordig schering en inslag. Pak meer eens een recente Châteauneuf-du-Pape vast, en kijk op het etiket naar de alcoholgraad. Dat is niet alleen ongezond, wijnen met zo’n hoge alcoholgraad zijn ook moeilijker in balans te krijgen.

Droge oogst = goede wijn?

Er was jarenlang een verband tussen droogte bij de oogst en goede wijn. Klimaatwetenschappers en biologen rapporteren dat al sinds 1980 dat verband zoek is. Ze bestudeerden daarvoor gegevens over Franse en Zwitserse wijnoogsten sinds het jaar 1600. De resultaten verrasten niemand echt: de Franse en Zwitserse wijnoogst valt gemiddeld zes dagen vroeger voor elke graad warmte extra, en zeven dagen later voor elke honderd millimeter neerslag.

Maar er is nog iets veranderd aan het klimaat: er zijn altijd maar meer gevallen van extreme hitte, terwijl het toch niet tegelijk droog is. Wat is het gevolg? De druiven rijpen vroeger. Maar de druivenplant blijft energie in zijn groei stoppen en niet in de druiven. Dat heeft zijn effect op de druiven en hun sap. De onderzoekers bekeken ook de kwaliteitsbeoordelingen van verschillende châteaux in de Bordeaux en de Bourgogne. Die lieten duidelijk zien dat sinds 1980 het verband tussen kwaliteit en droogte zwakker is geworden.

Spanje en Italië hard getroffen

Klimaat en wijnbouw, het is geen eenvoudige zaak. Sommige wijnlanden zullen harder getroffen worden door de klimaatverandering dan andere, aldus de wetenschappers van de universiteit van Alcalá. Spanje en Italië riskeren bij een opwarming van 4°C – in vergelijking met de pre-industriële niveaus – zomaar eventjes 90% te verliezen van hun wijnbouwgronden.

Ook voor de door vele wijnliefhebbers gegeerde Rieslingwijn duiken er klimaatproblemen op. Zowat 66% van de landbouwgronden waar je deze druif kan verbouwen, lopen volgens de onderzoekers het risico om te verdwijnen.

Ook de ene druivensoort zal zwaarder lijden dan de andere. Voor de Trebbiano Toscano bijvoorbeeld ziet het er niet goed uit. Nochtans is dit druivenras een belangrijk onderdeel van diverse wijnen zoals Chianti. De druif is ook een hoofdingrediënt van bijvoorbeeld balsamicoazijn. Dit druivenras is in Frankrijk ook gekend onder het synoniem Ugni Blanc. Het wordt er geteeld voor de productie van Cognac.

Al bij een opwarming van 2°C zou maar liefst drie kwart van de geschikte landbouwgronden voor de Trebbiano Toscano verdwijnen. Ook voor de door vele wijnliefhebbers gegeerde Rieslingwijn duiken er klimaatproblemen op. Zowat 66% van de landbouwgronden waar je deze druif kan verbouwen, lopen volgens de onderzoekers het risico om te verdwijnen.

Tijdig opwarming beperken

Maar als de huidige Coronatijden nog iets leren, dan is het wel dat we op deze aardbol allemaal met elkaar verbonden zijn. Ja, er zijn klimatologische en economische grenzen aan de mate waarin de wijnsector zich kan aanpassen aan de klimaatcrisis. Het komt erop aan om tijdig actie te nemen.

Tijdig is in het klimaatdossier een belangrijk woord. Want stel dat we op deze aarde onmiddellijk zouden stoppen met de uitstoot van broeikasgassen – uiteraard een theoretisch scenario, wat gebeurt er dan? Wel, dan gaat de klimaatopwarming nog tientallen jaren door. Dat komt voornamelijk om dat de oceanen als een soort buffer fungeren in warmte en dus energie. Net als in de coronacrisis is het dus cruciaal om als wereldgemeenschap tijdig te reageren, voor de klimaatcrisis helemaal uit de hand loopt.

We stellen vast dat de diversiteit aan druivenrassen de potentiële verliezen van wijnbouwgebieden halveerde onder een opwarmingsscenario van 2 ° C. Als de opwarming 4 ° C bereikt, verminderen de verliezen slechts met een derde. Diversiteit kan dus de landbouwverliezen beperken, maar de doeltreffendheid ervan zal afhangen van mondiale beslissingen over toekomstige emissies.

Klimaat en wijnbouw hebben dus alles met elkaar te maken. Misschien is het tijd voor de wijnsector om ook eens verder te kijken dan de eigen neus lang is. En dus mee te doen aan meer maatschappelijke actie voor minder uitstoot van broeikasgassen. De temperatuurstijging beperken tot 1.5°C à 2°C vraagt collectieve en mondiale actie. Want ja, ons lekker glas Europese wijn is ons dierbaar, toch?

Foto bovenaan: Om de aandacht te vragen voor het klimaat nam Greenpeace in 2009 de bekende naaktfotograaf Spencer Tunick onder de arm. Ze namen deze foto op een originele locatie: een wijngaard in de Mâcon-wijnstreek. Toen al waarschuwde de milieuorganisatie dat de klimaatopwarming ook de wijnproductie in de war dreigt te sturen. © Greenpeace / Pierre Gleizes

Lees hier het volledige artikel: https://newsweek.be/de-ezelsstamp-van-het-klimaat-hoe-kunnen-wijnbouwers-ingrijpen-om-het-tij-te-keren/

Lees hier het volledige artikel: Wetenschappelijke studie vergelijkt wijnoogsten met klimaatdroogtes

Ook lezenswaardig: De oceaan is de belangrijkste buffer voor CO2 en opwarming van de aarde.

En verder: De wetenschap en het klimaat, hoe zit dat precies?


Link naar geraadpleegde bronnen

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.