Italië als wijnland
Italiaanse wijn! Als er één wijnland is, dan is het wel Italië. Het hart van menig wijnliefhebber gaat er harder van kloppen. Italië heeft dan ook heel wat moois te bieden. Topdruiven zoals Sangiovese en Nebbiolo. Italië is hét paradijs voor liefhebbers van inheemse druivenrassen. Koppige wijnmakers en oeroude tradities helpen om ze in stand te houden.
Italië is heel verschillend als wijnland. Overal vind je wijngaarden. Elke regio heeft zijn eigen lokale specialiteiten en druivenrassen. Daardoor groeien de druiven onder verschillende klimatologische omstandigheden. Het Noorden is koeler en natter dan het Zuiden. Dankzij het bergachtige karakter van het land spelen wijnbouwers gezwind met de hoogte van hun wijngaarden.
Ook als het over vinificatie gaat, gebruikt met in Italië een enorme variatie aan technieken. Denk maar aan het laten indrogen van geplukte druiven. Een techniek die men bijvoorbeeld aanwendt voor de recioto en passito wijnen.
Rijke geschiedenis
Italië heeft op wijnvlak ook een geschiedenis om ‘U’ tegen te zeggen. Al duizenden jaren doet men aan wijnbouw in dit mooie Europese land.
We gaan terug tot de elfde eeuw voor Christus. Toen al legden de Feniciërs handelscontacten met bewoners van Sardinië en Sicilië. Ze stichten er kolonies en zo kwam de bevolking in aanraking met wijn. Daarna kwamen de Grieken, tussen 600 en 800 voor Christus koloniseerden ze het zuiden van Italië en Sicilië. De wijnbouw kwam er tot grote bloei.
In het midden en het noorden van Italië speelden de Etrusken dan weer een grote rol in de wijnbouw. Wist je bijvoorbeeld dat zij de druivenplant lieten groeien langs hoge bomen? Bijna nergens in Italië zie je dit nog, tenzij in Campania.
Vanaf de 5de eeuw voor Christus verdrongen de Romeinen de Grieken en Etrusken. Ja, ze veroverden het ganse Italiaanse schiereiland. Ze gaven de Italiaanse wijnbouw een belangrijke impuls. Na de val van de Romeinen in 476 verzorgden de kloosters de kennis over de wijnbouw. Jawel, de Italiaanse wijn kent een bewogen geschiedenis!
Noord-Italië
Wie kent er niet de Barolo DOCG? Ja, in het rijke Noorden van Italië maakt men de meest beroemde Italiaanse wijnen. Neem nu de bekende Amarone of de Prosecco uit Veneto. Maar natuurlijk ook de Barolo en de Barbaresco uit Piemonte.
Minder bekend is de bergstreek aan de grens met Zwitserland: de Valle d’Aosta. Daar hebben ze de hoogste wijngaarden van Europa. Ook in Alto Adige aan de grens met Oostenrijk maakt men prima bergwijnen. Denk maar aan de Lagrein druif. Aan de grens met het oosten, tegen Slovenië, vinden we Friuli terug. Een eveneens bergachtige regio met een uitstekende reputatie als het over witte wijnen gaat.
Midden-Italië
Centraal in Italië domineert natuurlijk het wijngebied Toscane, zeg maar de Bordeaux regio van Italië. Een mooie en grote wijnstreek, waar de Sangiovese druif de plak zwaait. Denk maar aan Chianti, of aan de super Toscanen. In de buurt van Toscane vind je Umbrië en Marche. In deze opkomende wijnstreken profileren wijnbouwers zich met betaalbare wijnen van inheemse druiven zoals de rode Montepulciano en de witte Verdicchio.
Zuid-Italië
De regio Campania, de streek rond Napels, is voor veel wijnliefhebbers nog onbekend terrein. Nochtans valt er heel wat moois te ontdekken. Wijnbouwers maken er heerlijke kwaliteitswijnen van eeuwenoude inheemse druiven zoals de Fiano, Greco en Aglianico.
Nog zuidelijker ligt de regio Puglia, beter bekend als de ‘hak van de laars’. Daar vind je stevig en betaalbare rode wijn van de Primitivo en de Negroamaro, maar ook de Uva di Troia. In het bijzonder de Primitivo heeft de weg al gevonden naar de consument. Dat kan niet missen, want de wijnen van deze druif zijn heel toegankelijk en betaalbaar. Minder bekend is dan weer de regio Calabrië. Dit is echt de ‘voet van de laars’, waar je de boot naar Sicilië kan nemen. Daar maakt men de rode Gaglioppo, net als de witte Greco.
De eilanden
Sicilië en Sardinië zijn twee Italiaanse eilanden die tot de verbeelding spreken. Ze zijn illustratief voor de heropstanding van de Italiaanse wijn.
Sicilië doet dat met hele mooie droge rode wijnen van Nero d’Avola en Nerello Mascalese. Witte wijn produceert men er met de vele inheemse druiven van het eiland, zoals de Grillo en de Catarrato.
Sardinië is dan weer een ander verhaal. Daar lieten de Spanjaarden, de Byzantijnen en de Arabieren hun sporen na in de wijnbouw. Wijnbouwers werken er eerder kleinschalig, en qua druivenrassen zien we een grote diversiteit. De Vermentino is er de witte sterrendruif van het eiland.
Druivenrassen
Italië telt honderden inheemse druivenrassen, waarvan er nog heel wat onbekend zijn voor de Belgische en Nederlandse wijnliefhebber. Daarom is Italië een zodanig leuk wijnland om te verkennen. Wil je meer informatie over welbepaalde druivenrassen? Kijk dan eens op onze pagina hierover voor meer links. Het is een werk in opbouw, de komende weken en maanden komen daar nog veel heel wat druivenrassen bij.
Herkomstbenamingen
Het grote aantal Italiaanse wijnen kan je ruwweg onderverdelen in vier officiële categorieën:
– Vino da Tavola (VdT): Dit is de laagste categorie. Die omvat
meestal eenvoudige basiswijnen, zeg maar tafelwijnen. Soms vind je in deze
categorie ook experimentele topwijnen, als klasseert men die tegenwoordiger
meestal als IGT.
– Indicazione
Geografica Tipica (IGT): Dit is de tweede categorie, de typische geografische aanduiding. Je
kunt het wat vergelijken met de Franse landwijn. Het is een beetje een tussencategorie
voor experimentele wijnen, bijvoorbeeld omdat men niet-traditionele druiven
gebruikt of ongebruikelijke vinificatietechnieken toepast. Deze aanduiding zegt
dus alleen iets over het herkomstgebied. Voor een IGT-wijn moet minimaal 90%
gemaakt zijn in het herkomstgebied. Het is een lastige categorie om te
beoordelen. Je vindt hierin pretentieloze plezierwijnen, maar ook onvervalste
toppers. Denk maar aan de super Toscanen.
– Denominazione
di Origine Controllata (DOC): Dit is de klassieke Italiaanse
herkomstbenaming. Je kunt ze vergelijken met de appellation contrôlée in Frankrijk. Elke DOC heeft een waslijst aan
voorschriften, in sterke mate gebaseerd op tradities. Die voorschriften slaan
onder meer op de begrenzing van de streek, toegestane druivensoorten, beperking
van rendementen en toegestane productietechnieken. Italië telt meer dan 340
DOCs.
– Denominazione
di Origine Controllata e Garantita (DOCG): In deze categorie vind je
het neusje van de zalm, in theorie althans. Hier gelden nog strengere regels dan voor de
‘gewone’ DOC. Bijvoorbeeld een kleinere opbrengst per hectare. De wijn wordt
jaarlijks gekeurd door een proefcommissie. Is de wijn goedgekeurd, dan krijgt
hij een halsbandje met een controlenummer.
Andere wijntermen
Classico: De wijn is afkomstig uit het oorspronkelijke productiegebied van de streek. Daar wordt hij soms al eeuwen gemaakt. Bijvoorbeeld een Chianti Classico. Het is zeker een nuttige benaming. Want sommige wijnen werden zo populair, dat men wijngaarden ging aanleggen op minder gunstige plaatsen. Ook de opbrengst per hectare werd nu en dan zo veel mogelijk opgevoerd. Dan krijg je druiven met een lagere kwaliteit en een wijn zonder zijn oorspronkelijke karakter.
Riserva: Wijnen van superieure kwaliteit omdat ze langer rijpen dan de basisversie van dezelfde wijn. De wijn krijgt daardoor meer structuur en rondheid. Hoe lang hangt af van de specifieke DOCG. Bijvoorbeeld een Brunello di Montalcino DOCG rijpt minimaal 50 maanden, maar een Riserva van deze DOCG rijpt minimaal 62 maanden.
Superiore: Deze wijn bevat minstens één procent alcohol meer dan de basisversie van dezelfde wijn. Hij is ook gemaakt van een betere kwaliteit druiven en voldoet aan strengere eisen, bijvoorbeeld qua opbrengst per hectare.
Leestip Italiaanse wijnen hebben een heel eigen karakter. Het is deze eigenheid, of tipicità zoals de Italianen zelf zeggen, die de wijn vaak zo uniek en authentiek maakt. Het enorme gevarieerde aanbond aan wijn en de onoverzichtelijke indeling in DOCG’s, DOC’s en IGT’s maakt van Italië ook een lastig wijnland. In dit boek schrijft Marie Florence van Es uitgebreid over Italiaanse wijn. Alle wijnstreken, waar soms al duizenden jaren wijn wordt gemaakt, komen aan bod. Na deze toch door Italië begrijp je meer van Italiaanse wijn en zul je er nog meer van genieten. ISBN 978 94 92199 43 0 |
Photo by Reuben Teo on Unsplash