Recentste berichtenWIJNBOUW

Biologische, biodynamische en natuurlijke wijn. Een must voor de wijnliefhebber?

Biologische wijn is aan een steile opmars bezig. Wat moeten we ervan denken als wijnliefhebber. Is biowijn lekker, gezond en beter? Wat te denken van de biodynamische wijnbouw, die nog een stap verder gaat? En wat met de nieuwste hype: de natuurlijke wijn?

Is biowijn gezond?

Velen vragen het zich af. Is biowijn gezonder dan wijn van conventionele landbouw? Laat ons een kat een kat noemen. Veruit het schadelijkste product voor de mens in wijn is waarschijnlijk de alcohol. Die komt voor in alle soorten wijn. Dus daar is het devies: geniet, maar drink met mate. Ga eerder voor kwaliteit dan kwantiteit. En las regelmatig dagen zonder alcohol in. Het element gezondheid kan dus zeker niet de hoofdreden zijn om biologische wijn te drinken. Ook al zijn er bepaalde gezondheidsvoordelen aan vooral de antioxidanten die voorkomen in rode wijn.

Een ander belangrijk vraagstuk is dat van de pesticiden. Die worden veel gebruikt in de naoorlogse landbouw, en dus ook in de wijnbouw. Volgens een onderzoek uit 2015 van de consumentenorganisatie Test-Aankoop, bevat 70% van de gangbare wijnen sporen van pesticiden. Doorgaans zijn de residuengehalten zo laag dat ze geen schade aan de gezondheid van de consumenten zouden berokkenen. Al weten we nog maar weinig over de effecten van pesticiden op lange termijn. Voorzichtigheid is dus geboden.

Ook in het onderzoek van Test-Aankoop overschreed geen enkel staal de wettelijke limieten van de verschillende pesticiden apart. Wél troffen de onderzoekers in verscheidene wijnen meerdere pesticiden aan, de zogenaamde pesticidencocktails. Tot nog toe is er nog maar weinig geweten over de mogelijke toxiciteit daarvan. Meer onderzoek is hier zeker nodig.  Maar duidelijk is in ieder geval dat pesticiden geen snoepjes zijn. Ze horen niet in wijn thuis.

Nu zijn er wel al meerdere wetenschappelijke studies gedaan naar de gevolgen van pesticiden op de gezondheid van landbouwers zelf, en van hun personeel. De ervaring leert dat land- en tuinbouwers een verhoogd risico lopen op bepaalde vormen van kanker: lymfomen, myelomen, leukemie… De meest voor de hand liggende verklaring, luidt dat land- en tuinbouwers in direct contact staan met aanzienlijke hoeveelheden pesticiden. Bij arbeiders die in de productie van pesticiden werken, werden gelijkaardige conclusies getrokken. Als het gaat over gezondheid, dan is wellicht het belangrijkste argument voor biowijn de gezondheid van de wijnbouwers zelf en van hun personeel. Nogal wat wijnbouwers geven aan dat daar de reden ligt van hun omschakeling naar biologische wijn.

Wat is biologische wijn?

Begin jaren ’70 ontstond de biologische landbouw. Nogal wat pioniers deden aan een meer preventieve landbouw. Ze gebruikten geen chemische of synthetische middelen, noch genetisch gemanipuleerde organismen. Ze gebruikten ook geen kunstmest en verwijderden het onkruid mechanisch. In de jaren ’90 kwam er dan Europese wetgeving rond de biolandbouw. De consument kan dus op zijn twee oren slapen. Biologische landbouw is in Europa wettelijk gereglementeerd, en er bestaan ernstige controle-organisaties.

Biologische wijn is dan wijn gemaakt van biologische geteelde druiven. Dat is de wettelijke definitie. Maar er zijn ook nog een aantal andere elementen wettelijk geregeld. Zo mogen biowijnen wettelijk niet zoveel sulfiet bevatten als gangbare wijnen. Het maximale sulfietgehalte mag niet hoger liggen dan 100 mg/l voor biologische rode wijn tegenover 150mg/l voor gangbare rode wijn. Voor biologische witte wijn ligt de limiet op 150mg/l tegenover 200mg/l voor gangbare witte wijn. Ook een aantal toevoegingen en praktijken zijn verboden, zoals het toevoegen van sorbinezuur, een gedeeltelijke desalcoholisering en de stabilisatie van wijnsteenzuur via elektrodialyse.

Weinig wijnliefhebbers weten dat het toevoegen van sulfiet een wijn een sterke invloed heeft op de smaak van de wijn. In biowijn ligt over het algemeen het sulfietgehalte lager dan in gangbare wijn. Dat maakt de smaak van biowijn zuiverder. Over het algemeen komt die wat steviger, wat wilder, binnen. Hij wijkt in ieder geval wat af van het traditionele smaakpatroon van wijn zoals we die kennen.

Sommige wijnliefhebbers denken wel eens dat de fameuze paardenstalgeur eigen is aan biowijnen. Maar dat is een vooroordeel. Dit verschijnsel heeft eerder te maken met de keuze voor natuurlijke gisting van de (bio)wijnbouwer. Maar niets met zijn of haar keuze voor het biologisch telen van de druiven. Als bij de natuurlijke gisting teveel brettanomyces gisten (geuze gist!) aanwezig zijn, dan krijg je die fameuze paardenstalgeur. Dit aroma kan ook gevormd worden door lacto-bacillen en melkzuurbacillen. Het gaat hier om duidelijke fouten in wijn, bio of niet.

Goed voor het milieu

Biologische landbouw is in ieder geval goed voor het milieu. Doordat er geen kunstmest of chemische onkruidbestrijding wordt gebruikt, geraakt de grond niet uitgeput. Heel wat gronden in de gangbare landbouw, en dus ook in de gangbare wijnbouw, vertonen immers uitputtingsverschijnselen. Ze zijn biologisch haast dood.

In de biologische wijnbouw gaat men niet alleen aan ziektebestrijding doen. Daar redeneert men anders. Men gaat een ecologische omgeving creëren die goed is voor de planten, zodat de natuurlijke weerstand tegen ziekten wordt versterkt. En dat werkt wonderwel, al heeft een landbouwer altijd enkele jaren van omschakeling nodig.

Biologische wijnbouw zorgt dus voor optimaal rijpe en gezonde druiven. Laat dat, in combinatie met lage rendementen, nu net een basisvoorwaarde zijn voor het maken van goede wijn. Zorg voor het milieu gaat in deze dus hand in hand met het maken van kwaliteitswijn. Is alle biowijn dan goede wijn? Natuurlijk niet. Zowel in de gangbare landbouw als in de biologische landbouw komt het erop aan het kaf van het koren te scheiden. Dan kan enkel door goed te proeven.

Wat met biodynamische wijnbouw?

Biodynamische wijnbouw gaat nog een stapje verder dan biologische wijnbouw. Per definitie is biodynamische wijn biologisch. In deze tak van de wijnbouw staat de studie en de invloed van komische straling centraal. Het is een filosofie waar Rudolf Steiner aan ten grondslag ligt. Men stimuleert ook zoveel mogelijk de aanwezige natuurkrachten in de bodem en de plant, om een beter product te verkrijgen. Daarbij maakt de biodynamische wijnbouwer gebruikt van koemest, net als van verschillende biodynamische preparaten en infusen. Die verstuift men op de grond en op de druivenranken.

Voor sommigen komt die kosmische, biodynamische filosofie wat zweverig over. Of dat werkt, laat ik in het midden. Feit is wel dat verschillende biodynamische wijnbouwers in staat zijn om zonder meer uitstekende wijn te produceren. Is het dat kosmische element? Of is het gewoon de doorgedreven ecologische zorg voor hun wijngaard. Wie zal het zeggen. Maar uiteindelijk telt gewoon het resultaat.

Er zijn verschillende controle-instanties die biodynamische labels uitreiken, waarvan Demeter één van de gekendste is.

Bordolese pap?

Is de biologische en biodynamische wijnbouw perfect natuurvriendelijk? Dat is moeilijk te zeggen. Wijn is een cultuurproduct. Elke menselijke activiteit, dus ook de wijnbouw, heeft een impact op het milieu. Zo wordt in de biologische en biodynamische wijnbouw, net als in gangbare wijnbouw, regelmatig gewerkt met Bordelaise pap. Dat is een preparaat bestaande uit kopersulfaat en gebluste kalk. Het werkt goed tegen meeldauw en andere schimmelinfecties, die vooral in vochtige gebieden nogal eens voorkomen in de wijnbouw. Maar vooral koper staat bekent om zijn giftigheid voor de bodem. Het stapelt zich ook op in die bodem. Op lange termijn staat de wijnbouw dus nog een omschakeling te wachten naar andere middelen. Helaas zijn die momenteel helaas nog niet voorhanden.

De hype van de natuurwijn

Een recente evolutie is de opkomst van de natuurwijn. Natuurwijn is per definitie biologisch, extreem biologisch zelfs. In deze filosofie gaat men uit van zo weinig mogelijk tussenkomst van de wijnboer. De natuur produceert de druiven en de wijn. Men gaat over het algemeen geen moderne oenologische ingrepen verrichten zoals het toevoegen van enzymen bijvoorbeeld. Men voegt ook nauwelijks sulfiet toe.

Probleem is wel dat natuurwijn aan geen enkele wettelijke definitie of controle onderworpen is. Een wijnbouwer die beweert dat hij of zij natuurwijn maakt, heeft alle vrijheid in de toegepaste processen. Dat geeft de consument weinig garanties. Nu is transparantie essentieel om misbruikt door commerciële spelers te voorkomen. Iets dat bonafide wijnbouwers meer en meer inzien. In Frankrijk heeft een vereniging van natuurlijke wijnbouwers een definitie uitgewerkt onder de naam ‘Vin Méthode Nature’. Het is een eerste stap in de goede richting.

Nu zijn er met natuurwijn nog wel wat meer zaken die aandacht vragen. Sulfiet beschermt wijn tegen oxidatie. Overdreven hoge sulfietniveaus zijn uit den bozen, maar te lage sulfietniveaus ook. De wijn gaat dan snel oxideren. Bij de vinificatie kan de wijnbouwer die nog wat opvangen door extreem verstandig de hoeveelheid zuurstof te controleren die met de wijn in aanraking komt. Tijdens de gisting en opvoeding van de wijn is trouwens een hoeveelheid zuurstof nodig. Maar het transport naar de winkel en de consument vraagt het uiterste. Een natuurwijn vraagt om een maximale temperatuur van 14°C tijdens het transport en de opslag. Die randvoorwaarde creëren is niet voor iedereen zo eenvoudig te realiseren.

Conclusie

Wijn is eigenlijk doorheen de geschiedenis eigenlijk altijd al biologisch geweest. Het was een uitvinding van de agro-industrie om met pesticiden te gaan werken. Over de invloed op de wijn kan je discussiëren. Maar dat de gangbare landbouw niet zo best is voor het milieu, is een zekerheid.

Goed gemaakte biologische of biodynamische wijn is vaak ook wijn die in de smaak valt bij de consument. De verkoopcijfers bevestigen het trouwens. Biowijn heeft de toekomst. Natuurwijn is een ander, moeilijker verhaal. Daar is het aan de producenten en de wetgever om een duidelijk kader te scheppen en zo het vertrouwen van de consument te winnen. Natuurwijn smaakt vaak wel anders, gezien de geringe bewerking van de wijn. Of natuurwijn ook lekkere wijn is, dat laat ik aan het oordeel van ieders smaakpapillen over.

Foto: Photo by Sven Wilhelm on Unsplash

Nuttige links:


Link naar geraadpleegde bronnen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.